Onderweg in de auto luister ik naar een aansprekende podcast over mensen met dementie. Een ontroerend gesprek door de liefdevolle en zorgzame toon voor de mensen die dit treft. De uitleg van de Latijnse herkomst van het woord ‘dement’ valt me dan rauw op mijn dak. Zozeer dat ik het thuis nog eens opzoek. Inderdaad lees ik dat het letterlijk kan worden vertaald als ‘ontgeest’. Wat klinkt dat akelig. Ik schrik ervan. In de ontmoetingen die ik met onze bewoners met dementie heb, herken ik dit niet. Dat dementie functies van de hersenen aantast is een harde realiteit voor onze bewoners en hun naasten. Daar wind ik geen doekjes om. Het geheugen en gedrag veranderen. Naast het pijnlijke daarvan, zie ik soms ook kleine wondertjes. Daar wil ik u over vertellen.
Vandaag ben ik op één van de huiskamers voor een zinviering. Het zijn momenten van warme ontmoeting rond het licht van Pasen. Een bewoonster, die meestal mompelend heen en weer loopt, vindt ergens de rust om bij ons te komen zitten. Wat trekt haar aan? Het licht van de Paaskaars? De dementie maakt dat ze moeite heeft met praten, met taal. Zij pakt mijn hand en geeft me een kneepje. Ik kijk in haar helderblauwe ogen en geef zacht een kneepje terug. Ik verwacht dat ze elk ogenblik weer opstaat en gaat lopen. Ze blijft zitten, hand in hand. Wanneer ik na de bijbelvertelling de muziek aanzet, gebeurt het. De klanken van het lied ‘Morning has broken’ raken haar ziel aan. Ze gaat meer rechtop zitten en buigt ontroert naar de muziek toe. Ze klopt op mijn arm en zegt ‘goed, goed’. In heel haar zijn zie ik een levendigheid oplichten, als de zon na een lentebuitje. ‘Sweet the rains new fall, sunlit from Heaven’. Ze heeft een stralende lach op haar gezicht. Ik voel intense dankbaarheid.
Dit soort ervaringen maken dat ik me verzet tegen een etiket als ‘ontgeest’. Hoe kan dat woord recht doen aan wie iemand ten diepste is. We zijn ons brein? Ik geloof er niets van. Al is er schade aan de hersenen, voor mij is dat iets anders dan iemands geest. Zijn wij niet bezield? In momenten als hierboven verteld, zie ik het deel van ons menszijn oplichten dat altijd heel en ongeschonden is. Al legt dementie er een dikke mist overheen, dat deel is er nog altijd. Het is er en het blijft aanraakbaar.
Schets ik een te optimistisch beeld? Ik geloof het niet. Naast de soms ontluisterende realiteit van dementie, gebeurt hier af en toe iets wonderlijks. Zulke momenten vertellen mij dat in ons iets verborgen ligt dat altijd heel en ongeschonden is. Zo nu en dan, volstrekt onverwacht, breekt de zon even door die mist, stralend en levendig. Geestkracht daalt neer, en iets van wie iemand ten diepste is licht op.
Saskia van Nellen
Geestelijk verzorger Landscheiding